Средний танк M48 Patton часть 1
M48 (na zdjęciu w wersji M48A3), był ostatnim amerykańskim czołgiem średnim (Medium Tank), kolejny bowiem Patton – M60, został sklasyfikowany jako czołg podstawowy (Main Battle Tank).
M48 to jeden z najpopularniejszych zachodnich czołgów okresu zimnej wojny, zbudowany w liczbie 11 703 egzemplarzy w wielu wersjach i odmianach, o stopniowo zwiększanych możliwościach bojowych na polu walki. Wyprzedził go tylko M60 zbudowany w liczbie 15 221 egzemplarzy, będący ewolucyjnym rozwinięciem M48 Patton. Był podstawowym czołgiem zarówno US Army, jak i Bundeswehry, Turcji, Grecji i Włoch (NATO), a także wielu innych państw.
W marcu 1950 r. gen. por. John R. Hodge, dowodzący później jednym z korpusów US Army w czasie wojny koreańskiej, przygotował raport dla Pentagonu dotyczący koncepcji użycia amerykańskich wojsk pancernych. Był on znany jako „Hodge Report”. Potwierdził on w nim, że z doświadczeń II wojny światowej wynika, że do szczebla batalionu włącznie (idąc od góry) najbardziej efektywnym sposobem użycia czołgów jest zastosowanie ich w ramach połączonych grup bojowych złożonych z czołgów, zmechanizowanej lub zmotoryzowanej piechoty, artylerii samobieżnej, środków przeciwlotniczych, saperów i łączności. Taka połączona grupa bojowa, wielkości dywizji, wzmocnionego pułku czy batalionowej grupy bojowej na poziomie taktycznym miała by być efektywnym narzędziem niszczenia zgrupowań wojsk przeciwnika wykorzystując siłę ognia, zaskoczenie i gwałtowność ataku (szok i przerażenie), a także swoją ruchliwość na polu walki.
Na poziomie operacyjnym natomiast (korpus, lub dywizja na pograniczu szczebla operacyjnego i taktycznego) najefektywniej używa się zgrupowań broni połączonych do pościgu, błyskawicznego dotarcia do ważnych obiektów w głębi ugrupowania przeciwnika, bądź do oskrzydlenia i okrążenia (wymanewrowania) zgrupowań taktyczno-operacyjnych wojsk przeciwnika, jeśli pojawi się taka możliwość.
Drugi prototyp T48 na poligonie Aberdeen Proving Ground; kwiecień 1952 r. Na lewo od działa widoczna lufa karabinu maszynowego kal. 12,7 mm sprzężonego z armatą kal. 90 mm.
Dlatego podstawową formacją na szczeblu taktycznym powinna pozostać dywizja piechoty, w tym czasie intensywnie motoryzowana, w składzie której występował batalion czołgów (czołgi średnie) oraz batalion rozpoznawczy (czołgi lekkie i zwiadowcy na transporterach opancerzonych), a która mogła być dodatkowo wzmocniona kolejnymi batalionami czołgów średnich lub ciężkich. Szczebel niżej, pułk piechoty (zmotoryzowany) dysponował organiczną kompanią czołgów, a w razie tworzenia na jego bazie samodzielnej taktycznej grupy bojowej, mógł być dodatkowo wzmocniony kolejną kompanią czołgów ze szczebla dywizyjnego, lub nawet dwoma.
Z kolei dywizje pancerne tworzące korpusy wraz ze zmotoryzowanymi dywizjami piechoty miały być głównie narzędziem do głębokich działań manewrowych na poziomie operacyjnym.
Analizując działania bojowe w II wojnie światowej, gen. por. Hodge wyraził pogląd, że najważniejszymi cechami czołgu są jego siła ognia oraz mobilność, ochrona pancerna zaś, choć ważna, jest jednak nieco mniej istotna – nie powinna ograniczać mobilności. Jak zauważył polski teoretyk działań pancernych, gen. bryg. Franciszek Skibiński, trzema głównymi cechami czołgu jest mobilność, siła ognia i ochrona pancerna. Są to cechy które w pewnym sensie się wykluczają, mniej więcej na zasadzie kupna ładnego, dobrego i taniego samochodu (jak będzie dobry i ładny, nie będzie tani, jak będzie ładny i tani, nie będzie dobry, a jak będzie dobry i tani, to na pewno nie będzie ładny). Amerykańskie Shermany po wyposażeniu w armaty kal. 76 mm miały przyzwoitą siłę ognia i dobrą mobilność, przy nieco gorszej ochronie pancernej. Z kolei na przykład niemieckie PzKpfw VI Tiger miały bardzo dobrą siłę ognia i ochronę pancerną, ale ich mobilność pozostawiała wiele do życzenia. Wydaje się, że najbardziej zbalansowany był radziecki T-34-85 stosowany pod koniec wojny, bowiem niemiecki PzKpfw V Panther również był nieco zbyt mało mobilny. Zdarzały się też takie czołgi jak Cromwell, który miał bardzo dobrą mobilność, przyzwoitą ochronę pancerną, ale zbyt słabą siłę ognia (co potem poprawiano).
W momencie pojawienia się raportu Hodge nie były jeszcze znane doświadczenia wojny koreańskiej, która rozpoczęła się trzy miesiące później. Nieco więcej wiedziano w grudniu 1950 r., kiedy przystępowano do opracowywania nowego czołgu średniego (jeszcze wówczas obowiązywał w USA „trójpodział” czołgów, na lekkie, średnie i ciężkie) dla US Army. Było jednak dla wszystkich oczywiste, że decyzja o uruchomieniu produkcji czołgów M47 Patton była podjęta z potrzeby chwili, jako tzw. rozwiązanie tymczasowe. Wielu historyków porównuje tę decyzję do decyzji uruchomienia produkcji czołgów M3 Lee i Grant tuż po upadku Francji, kiedy projektowano już docelowy czołg M4 Sherman z działem dużego kalibru (75 mm) w wieży, ale wiadomo było, że jego opracowanie zajmie jakiś czas. Dostawy czołgów M3 Grant dla Brytyjczyków i M3 Lee dla wojsk amerykańskich i australijskich (oraz brytyjskich w Birmie), a później też dla wojsk radzieckich w ramach Lend Lease, de facto przesądziło o powodzeniu działań bojowych na wielu teatrach działań wojennych, nim mogły zacząć się dostawy M4 Sherman blisko rok później. Decyzja była więc
jak najbardziej słuszna.
Taką samą rolę miał spełnić M47 Patton. Miał wypełnić lukę jakościową zastępując liczne jeszcze drugowojenne M4 Sherman w szeregach US Army, na wypadek gdyby doszło do poważniejszej konfrontacji w Europie z Armią Radziecką i państwami satelickimi. Ale teraz przyszła pora na nowy, docelowy czołg. I co było w M47 do poprawy? Uznano, że napęd, transmisja, zawieszenie i podwozie sprawdzały się dobrze. A zatem postanowiono je wykorzystać, podobnie jak pozostawić bez zmian uzbrojenie główne. Czyli nie zamierzano ingerować w mobilność i w siłę ognia, te uznano za wystarczające. Zamierzano natomiast poprawić ochronę pancerną. Jak pamiętamy, czołg M47 powstał przez ustawienie na nim wieży zaadaptowanej z prototypu czołgu T42, który to był wozem o masie 36 t, a zatem nie posiadającym odpowiednio grubego pancerza. Wieża ta nie miała odpowiedniej ochrony pancernej, a ponadto miała nie do końca zadowalający kształt z punktu widzenia ochrony przed trafieniami. Dlatego w kolejnej wersji postanowiono zaadaptować wieżę o kształcie sferycznym, wzorowaną na rozwiązaniach zastosowanych w prototypie czołgu ciężkiego T43, który później wszedł do ograniczonej produkcji jako czołg ciężki M103, ostatni czołg używany przez US Army (80 szt.) i US Marine Corps (220 szt.), który został tak sklasyfikowany. Oczywiście jako czołg ciężki wóz ten dysponował dobrą ochroną pancerną, a ponadto miał kilka rozwiązań technologicznych, które uznano za warte do zaadaptowania z punktu widzenia poprawy ochrony pancernej.
