75 лет летным испытаниям
Polski Chipmunk nosi barwy samolotu WD322 z RAF Training Command, który 31 stycznia 1951 r. pilot 300. Dywizjonu PSP Tadeusz Wierzbowski przeprowadził z wytwórni do jednostki szkolnej.
Samolot szkolny de Havilland Canada DHC-1 Chipmunk został oblatany 75 lat temu – 22 maja 1946 roku. Dla uczczenia jubileuszu na brytyjskim lotnisku Old Warden zorganizowany został zlot samolotów tego typu, w którym wzięło udział kilkadziesiąt maszyn tego typu.
Kanadyjska filia zakładów de Havilland w Downsview koło Toronto zajmowała się podczas drugiej wojny światowej budową samolotów szkolnych i bojowych firmy de Havilland i innych producentów. Nadchodzący koniec konfliktu oznaczał konieczność zmiany wytwarzanego asortymentu i znalezienia nowych źródeł utrzymania fabryki. Tymczasowo powrócono do produkcji przedwojennych dwupłatowych samolotów DH.83 Fox Moth, rozpoczęto także prace nad własnymi konstrukcjami.
Seryjne samoloty Chipmunk kanadyjskiego lotnictwa wojskowego wyróżniała kroplowa osłona kabiny pilotów. Fot. RCAF
Pierwszą z nich był samolot szkolny, zaprojektowany przez zespół pod kierunkiem inżyniera Wsiewołoda Jakimiuka (1902—1991). W kraju polski konstruktor przed wybuchem drugiej wojny światowej pracował w Państwowych Zakładach Lotniczych w Warszawie, odpowiadając za projekty m.in. samolotów myśliwskich PZL-7, PZL-11, PZL-24 i PZL-50 Jastrząb oraz dwusilnikowego pasażerskiego PZL-44 Wicher. Po ewakuacji w 1939 r. do Rumunii, a następnie wyjeździe do Francji pracował w zakładach SNCASE. W maju 1940 r. wyjechał do Wielkiej Brytanii, a następnie Kanady, gdzie został zatrudniony w kanadyjskiej filii znanych brytyjskich zakładów de Havilland.
W de Havilland Canada inżynier Wsiewołod Jakimiuk uruchomił produkcję licencyjną dwusilnikowych samolotów szkolnych Avro Anson, pracował nad modyfikacjami konstrukcji licencyjnych samolotów szkolno-treningowych Harvard (North American Texan) oraz nadzorował produkcję samolotów myśliwsko-bombowych DH.98 Mosquito. Od 1943 r. wraz z inżynierem Wiesławem Stępniewskim pracował nad samolotem szkolnym nowego pokolenia konstrukcji metalowej, późniejszym DHC-1 Chipmunk. Następnie uczestniczył w projektowaniu kolejnych modeli samolotów de Havilland Canada: DHC-2 Beaver (oblot 18 sierpnia 1947 r., do 1965 r. zbudowano 1718 szt.) i DHC-3 Otter (oblot 21 grudnia 1951 r., zbudowano 448 szt.).
Podstawowym ówczesnym samolotem szkolnym był dwupłatowiec DH.82 Tiger Moth, zaprojektowany na początku lat trzydziestych ubiegłego wieku. Szybki postęp techniki lotniczej i pojawienie się samolotów bojowych o dużo wyższych osiągach wymagał do przygotowania przyszłych pilotów nowego sprzętu, dlatego też na pierwszą własną konstrukcję de Havilland Canada wybrano nowoczesny samolot szkolny. Miał on być wytrzymały, prosty w eksploatacji i obsłudze oraz zapewniać dobrą widoczność z kabiny.
Budowę prototypu samolotu oznaczonego DHC-1 Chipmunk rozpoczęto w październiku 1945 r. na własne ryzyko firmy, bez zamówienia wojskowego. Był to klasyczny metalowy dolnopłat ze skrzydłem o obrysie trapezowym, z miejscami dla dwóch osób w układzie tandem, ze stałym podwoziem z kółkiem ogonowym. Napęd stanowił czterocylindrowy silnik rzędowy chłodzony powietrzem de Havilland Gipsy Major, dostępny w znacznej liczbie dzięki wcześniejszej produkcji samolotów DH.82 Tiger Moth. Z poprzednika wykorzystano też część wyposażenia kabiny pilotów.
Oblot prototypu ze znakami CF-DIO-X odbył się w Downsview 22 maja 1946 r., samolot pilotował Pat Fillingham. Po trwającym 45 minut locie oblatywacz był pełen entuzjazmu – jedyną kwestią do skorygowania było trymowanie sterów do lądowania, co poprawiono zmieniając kąt zaklinowania statecznika poziomego. Wiara w walory nowej konstrukcji była na tyle duża, że już następnego dnia zorganizowano prezentację nowej maszyny dla prasy.
